Tabletka dzień po – kompletny przewodnik po antykoncepcji awaryjnej

Spis treści

• Czym jest tabletka dzień po?
• Jak działa antykoncepcja awaryjna?
• Rodzaje tabletek dzień po
• EllaOne
• Escapelle
• Kiedy można ją zastosować?
• Przeciwwskazania do stosowania
• Skuteczność tabletki dzień po
• Jak stosować tabletkę dzień po?
• Skutki uboczne tabletki dzień po
• Jak uzyskać receptę na tabletkę dzień po?
• Wizyta u lekarza
• E-recepta przez internet
• Apteka

W dzisiejszych czasach dostęp do rzetelnych informacji na temat zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego jest kluczowy dla podejmowania świadomych decyzji. Antykoncepcja awaryjna, znana również jako „tabletka dzień po”, jest jednym z narzędzi, które mogą pomóc w zapobieganiu nieplanowanej ciąży po stosunku bez zabezpieczenia lub w przypadku niepowodzenia innych metod antykoncepcyjnych.

Czym jest tabletka dzień po?

Tabletka dzień po to metoda zapobiegania ciąży stosowana po stosunku płciowym bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zastosowana metoda zawiodła. Tabletka ta zawiera hormony, które wpływają na cykl menstruacyjny kobiety, uniemożliwiając zapłodnienie lub zagnieżdżenie się zapłodnionego jaja w macicy. Istnieją dwa główne rodzaje tabletek dzień po: jedne zawierają lewonorgestrel, a drugie octan uliprystalu. Każda z tych substancji działa nieco inaczej, ale obie są skuteczne w zapobieganiu ciąży, jeśli zostaną przyjęte w odpowiednim czasie.

Jak działa antykoncepcja awaryjna?

Antykoncepcja awaryjna, czyli „tabletka dzień po„, działa na kilka sposobów, w zależności od momentu cyklu menstruacyjnego, w którym jest przyjmowana oraz od rodzaju tabletki. 

Jednym z głównych sposobów działania antykoncepcji awaryjnej jest opóźnienie owulacji, czyli momentu, w którym jajnik uwalnia komórkę jajową. Substancje czynne zawarte w tabletkach, takie jak lewonorgestrel lub octan uliprystalu, wpływają na hormony kontrolujące cykl menstruacyjny. Powstrzymując lub opóźniając owulację, antykoncepcja awaryjna zapobiega uwolnieniu komórki jajowej, co uniemożliwia jej zapłodnienie przez plemniki.

Tabletki mogą również powodować zagęszczenie śluzu szyjkowego, co utrudnia plemnikom przedostanie się przez szyjkę macicy i dotarcie do komórki jajowej. Dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo zapłodnienia.

W niektórych przypadkach antykoncepcja awaryjna może wpływać na wyściółkę macicy (endometrium), czyniąc ją mniej podatną na zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej. Chociaż ten mechanizm jest mniej pewny, nadal może przyczynić się do skuteczności tabletek w zapobieganiu ciąży.

Rodzaje tabletek dzień po

Antykoncepcja awaryjna jest dostępna w różnych formach, zaś w Polsce dostępne są głównie dwie tabletki dzień po: ellaOne i Escapelle. 

EllaOne

EllaOne to lek stosowany jako antykoncepcja awaryjna, którego głównym składnikiem aktywnym jest octan uliprystalu.

Octan uliprystalu działa poprzez hamowanie lub opóźnianie owulacji, co zmniejsza ryzyko zapłodnienia. Jest skuteczny do 120 godzin (5 dni) po stosunku, co czyni go jedną z najskuteczniejszych dostępnych metod antykoncepcji awaryjnej. 

EllaOne powinna być przyjęta jak najszybciej po stosunku, najlepiej w ciągu 24 godzin, ale nadal jest skuteczna do 5 dni. Może być stosowana niezależnie od fazy cyklu menstruacyjnego, ale jej skuteczność jest największa, jeśli owulacja jeszcze się nie rozpoczęła.

Escapelle

Escapelle to inny popularny lek stosowany w antykoncepcji awaryjnej. Jego głównym składnikiem jest lewonorgestrel, syntetyczny hormon podobny do naturalnie występującego progesteronu.

Lewonorgestrel działa głównie poprzez opóźnienie lub zahamowanie owulacji. Może również zmieniać śluz szyjkowy, utrudniając plemnikom dotarcie do komórki jajowej, a także wpływać na wyściółkę macicy, co może zapobiegać zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej. 

Escapelle jest najbardziej skuteczna, gdy zostanie przyjęta w ciągu 12 godzin, ale może być stosowana do 72 godzin (3 dni). Skuteczność leku spada wraz z upływem czasu, dlatego zaleca się jego jak najszybsze przyjęcie.

Wybór między lewonorgestrelem a octanem uliprystalu zależy od kilku czynników, takich jak czas, jaki minął od stosunku, dostępność, a także indywidualne preferencje i stan zdrowia. Obie opcje są bezpieczne i skuteczne, jednak ważne jest, aby skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem w celu dokonania najlepszego wyboru.

Kiedy można ją zastosować?

Tabletka dzień po może być zastosowana po każdym stosunku, podczas którego nie użyto żadnej formy antykoncepcji. Dotyczy to sytuacji, gdy partnerzy nie zastosowali prezerwatywy, tabletek antykoncepcyjnych, wkładki domacicznej czy innych metod zapobiegania ciąży. Również w sytuacjach, gdy środek plemnikobójczy nie został prawidłowo zaaplikowany lub jego skuteczność była wątpliwa.

Jeśli partnerzy polegali na metodzie stosunku przerywanego, czyli wycofaniu prącia przed wytryskiem, i pojawiły się obawy, że nie udało się to w pełni, zastosowanie tabletki dzień po może zapobiec niechcianej ciąży. Podobnie, gdy partnerzy polegali na metodach naturalnych, takich jak metoda kalendarzykowa, i doszło do współżycia w dniu owulacji lub tuż przed nią, zastosowanie tabletki dzień po może być wskazane, aby zminimalizować ryzyko ciąży.

Przeciwwskazania do stosowania

Chociaż tabletka dzień po jest bezpieczna dla większości kobiet, istnieją pewne sytuacje, w których jej stosowanie może być niewskazane lub wymagać konsultacji z lekarzem. Nie powinna być stosowana m.in. wtedy, gdy kobieta jest już w ciąży. Nie jest to środek poronny i nie wpływa na rozwijający się płód. 

Kobiety, które mają znaną nadwrażliwość lub alergię na którykolwiek ze składników tabletki dzień po, nie powinny jej stosować. Objawy alergii mogą obejmować wysypkę, swędzenie, obrzęk, duszność i inne reakcje alergiczne. Podobnie w przypadku ciężkich chorób wątroby, powinno się unikać stosowania tabletki dzień po, ponieważ ich metabolizm zachodzi głównie w wątrobie. Octan uliprystalu może wpływać też na działanie kortykosteroidów, dlatego kobiety z astmą zależną od tych leków powinny unikać jego stosowania.

W przypadku kobiet karmiących piersią, lewonorgestrel jest uważany za bezpieczny, jednak octan uliprystalu może przenikać do mleka matki i wpływać na niemowlę. Zaleca się więc unikanie karmienia piersią przez 24 godziny po przyjęciu lewonorgestrelu i przez tydzień po przyjęciu octanu uliprystalu.

Skuteczność tabletki dzień po

Skuteczność tabletki dzień po zależy od kilku czynników, jak czas przyjęcia po stosunku, faza cyklu menstruacyjnego, masa ciała kobiety oraz rodzaj tabletki. Najwyższą skuteczność można zaobserwować przed owulacją. Jeśli ta już się rozpoczęła, skuteczność może być niższa, ponieważ nie będzie już możliwości zahamowania już rozpoczętego procesu uwalniania komórki jajowej.

Badania sugerują, że skuteczność lewonorgestrelu może być zmniejszona u kobiet o wyższej masie ciała (BMI powyżej 25), co oznacza, że octan uliprystalu może być bardziej odpowiedni dla kobiet z nadwagą lub otyłością.

Niektóre leki, takie jak leki przeciwpadaczkowe, antybiotyki oraz leki stosowane w leczeniu HIV, mogą obniżać skuteczność tabletki dzień po.

Jak stosować tabletkę dzień po?

Stosowanie tabletki dzień po, czyli antykoncepcji awaryjnej, jest proste, ale wymaga przestrzegania kilku kluczowych zasad, aby zapewnić jej maksymalną skuteczność. 

Tabletkę przyjmuje się doustnie,  popijając niewielką ilością wody. Można ją zażyć niezależnie od posiłków – zarówno na czczo, jak i po jedzeniu. Jeśli dojdzie do wymiotów w ciągu 3 godzin od przyjęcia tabletki, należy jak najszybciej przyjąć kolejną, ponieważ istnieje ryzyko, że pierwsza dawka nie została wchłonięta.

Po przyjęciu tabletki dzień po ważne jest, aby unikać kolejnych niezabezpieczonych stosunków, ponieważ nie zapewnia ona długotrwałej ochrony antykoncepcyjnej. W przypadku kolejnego stosunku należy zastosować inną metodę antykoncepcji, np. prezerwatywę.

Po przyjęciu tabletki dzień po, cykl menstruacyjny może ulec niewielkim zmianom. Miesiączka może wystąpić w spodziewanym terminie, ale może również pojawić się wcześniej lub później niż zwykle. Jeśli okres spóźnia się o więcej niż tydzień, warto wykonać test ciążowy, aby wykluczyć ciążę.

W przypadku wątpliwości, co do stosowania tabletki dzień po, lub wystąpienia niepokojących objawów, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Lekarz może również doradzić, jakie kroki podjąć, jeśli wymioty wystąpiły po przyjęciu tabletki, lub jeśli występują inne przeciwwskazania zdrowotne.

Skutki uboczne tabletki dzień po

Tabletka dzień po, mimo że jest bezpieczna dla większości kobiet, może powodować pewne skutki uboczne. Większość z nich jest łagodna i krótkotrwała, ale warto być świadomym możliwych reakcji organizmu po przyjęciu antykoncepcji awaryjnej. 

Najczęściej występującym skutkiem ubocznym są nudności i wymioty, szczególnie w przypadku tabletek zawierających lewonorgestrel.

Tabletka dzień po może wpłynąć na czas wystąpienia kolejnej miesiączki. Może ona pojawić się kilka dni wcześniej lub później niż zwykle. Może też być lżejsza, bardziej obfita lub inna pod względem długości niż normalnie. U niektórych kobiet może wystąpić plamienie lub krwawienie wkrótce po przyjęciu tabletki, nawet jeśli nie jest to czas przewidywanej miesiączki.

Po zażyciu tabletki dzień po mogą wystąpić bóle brzucha i skurcze, podobne do tych, które pojawiają się podczas menstruacji. Zazwyczaj są one łagodne i ustępują samoistnie. Niektóre kobiety mogą odczuwać też bóle lub zawroty głowy. Jeśli ból jest silny lub utrzymuje się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem.

Zmęczenie lub uczucie osłabienia to kolejne możliwe skutki uboczne, które mogą pojawić się po zażyciu tabletki dzień po. Objawy te zwykle ustępują w ciągu kilku dni. Niektóre kobiety mogą doświadczać krótkotrwałych zmian nastroju, takich jak drażliwość, lęk lub smutek. Są one zwykle łagodne i ustępują wkrótce po przyjęciu tabletki.

W rzadkich przypadkach może wystąpić reakcja alergiczna na składniki tabletki, objawiająca się wysypką, świądem, obrzękiem czy dusznościami. W takim przypadku należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Jak uzyskać receptę na tabletkę dzień po?

Aby uzyskać receptę na tabletkę dzień po, możesz skorzystać z kilku dostępnych opcji. W zależności od sytuacji, możesz udać się do lekarza osobiście lub skorzystać z innych rozwiązań, jak e-recepta przez internet.

Wizyta u lekarza

Najbardziej tradycyjnym sposobem uzyskania recepty na tabletkę dzień po jest wizyta u lekarza rodzinnego, ginekologa lub w poradni planowania rodziny. Podczas wizyty lekarz przeprowadzi krótki wywiad medyczny, aby upewnić się, że stosowanie tabletki dzień po jest dla ciebie bezpieczne. Następnie, jeśli nie ma przeciwwskazań, lekarz wystawi receptę, którą można zrealizować w aptece.

E-recepta przez internet

Coraz popularniejszym rozwiązaniem jest uzyskanie e-recepty przez internet, co jest szybkie i wygodne, zwłaszcza gdy czas odgrywa kluczową rolę. Jednym z takich miejsc, gdzie możesz uzyskać e-receptę na tabletkę dzień po, jest portal memedic.pl. 

Wystarczy wypełnić krótki formularz na stronie, w którym podasz podstawowe informacje o stanie zdrowia. Formularz zostanie zweryfikowany przez lekarza, który oceni, czy istnieją przeciwwskazania do stosowania tabletki. Jeśli lekarz stwierdzi, że tabletka dzień po jest dla ciebie odpowiednia, wystawi e-receptę. Otrzymasz ją w formie SMS-a z kodem recepty i w wiadomości e-mail, co pozwoli na jej natychmiastowe zrealizowanie w aptece.

Apteka

W niektórych krajach tabletki dzień po są dostępne bez recepty, jednak w Polsce, aby je nabyć, wymagana jest recepta. 

Od 1 maja 2024 weszło w życie rozporządzenie, dzięki któremu apteki mogły zacząć podpisywać umowy pozwalające na sprzedaż antykoncepcji awaryjnej, czyli tabletki „dzień po”, dla osób powyżej 15. roku życia. W aptekach, które przystąpiły do programu, farmaceuci z co najmniej rocznym doświadczeniem zawodowym mogą wystawiać recepty na pigułkę zawierającą octan uliprystalu. Przed wydaniem leku farmaceuta musi przeprowadzić wywiad z pacjentką w osobnym pomieszczeniu. Jej wiek jest sprawdzany na podstawie dokumentu ze zdjęciem. Z programu pilotażowego pacjentka może skorzystać raz w miesiącu.

Bibliografia:

• LekarzeBezKolejki.pl. „Tabletka 'dzień po’ – jak działa i kiedy się ją stosuje?”
• DOZ.pl. „Tabletka 'dzień po’ – działanie, skuteczność, cena”