Jak wygląda i powstaje pokrzywka?

Spis treści

• Czym jest pokrzywka?
• Jak wygląda pokrzywka?
• Jak powstaje?
• Pokrzywka – przyczyny powstawania
• Rodzaje pokrzywki
• Występowanie u dzieci i dorosłych
• Pokrzywka u dzieci
• Pokrzywka u dorosłych
• Podobieństwa i różnice
• Diagnostyka pokrzywki
• Leczenie pokrzywki
• Pokrzywka a wstrząs anafilaktyczny
• Podsumowanie

Pokrzywka to jedna z najczęstszych chorób skóry, która zaskakuje nagłym pojawieniem się swędzących, czerwonych bąbli. Może mieć różne przyczyny – od alergii pokarmowych i leków, po czynniki fizyczne, takie jak zimno, ciepło czy ucisk. Choć najczęściej nie jest groźna, jej nagłe wystąpienie potrafi być bardzo uciążliwe. W tym artykule dowiesz się, czym dokładnie jest, jakie są jej rodzaje, objawy i sposoby leczenia, aby lepiej zrozumieć ten powszechny problem skóry.

Czym jest pokrzywka?

Pokrzywka to choroba skóry, której głównym objawem są charakterystyczne bąble – czerwone, uniesione i mocno swędzące. Mogą pojawiać się nagle w różnych miejscach na ciele i zazwyczaj ustępują samoistnie po kilku godzinach lub dniach. Wyróżnia się kilka typów pokrzywki: alergiczną, fizykalną (wywołaną czynnikami zewnętrznymi), cholinergiczną (po wysiłku fizycznym) oraz idiopatyczną, gdy przyczyna nie jest znana. Pokrzywce czasami towarzyszy obrzęk naczynioruchowy lub inne reakcje alergiczne, dlatego warto obserwować zmiany na skórze i w razie potrzeby zgłosić się do lekarza.

Jak wygląda pokrzywka?

Bąble pokrzywkowe mogą mieć różną wielkość i barwę – od białawych, przez różowe, po intensywnie czerwone. Są wyraźnie uniesione, często z ostrymi krawędziami, a skórze w ich okolicy towarzyszy swędzenie, pieczenie lub uczucie gorąca. Zmiany mogą szybko się przemieszczać i zmieniać kształt.

Najczęściej pokrzywka ma charakter ostry i ustępuje w ciągu kilku godzin lub dni. Jeśli jednak utrzymuje się ponad sześć tygodni, staje się przewlekła, a jej pojawianie się może być związane m.in. z przewlekłym stanem zapalnym, innymi chorobami lub stresem. W niektórych przypadkach towarzyszy jej obrzęk naczynioruchowy, a w rzadkich sytuacjach także reakcje alergiczne z dusznością lub trudnościami w oddychaniu – wtedy wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Jak powstaje?

Pokrzywka to schorzenie powstające na skutek uwolnienia histaminy i innych mediatorów zapalnych z komórek tucznych (mastocytów) w skórze. Histamina rozszerza naczynia krwionośne, co powoduje zaczerwienienie i pojawienie się swędzących bąbli na skórze, a także zwiększa przepuszczalność naczyń, prowadząc do gromadzenia się płynu pod skórą i charakterystycznego obrzęku.

Pokrzywka – przyczyny powstawania

Pokrzywka może być wynikiem reakcji na różne czynniki, które uruchamiają nadmierną odpowiedź układu odpornościowego. Najczęściej należą do nich:

• alergeny obecne w pokarmach, lekach, pyłkach czy sierści zwierząt,
• czynniki fizyczne, takie jak ciepło, zimno, ucisk, światło słoneczne czy wibracje,
• niektóre leki,
• stres emocjonalny lub fizyczny,
• infekcje wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze,
• choroby autoimmunologiczne,
• sytuacje, w których przyczyny nie da się ustalić (idiopatyczne).

Rodzaje pokrzywki

Pokrzywka może przybierać różne formy, w zależności od przyczyn i mechanizmu jej powstawania:

• Pokrzywka polekowa: Wywołana przez niektóre leki, np. aspirynę, antybiotyki czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Może wystąpić zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.
• Pokrzywka ostra: Trwa krócej niż 6 tygodni i najczęściej jest spowodowana alergią, reakcją na leki lub infekcją. Objawy zwykle ustępują samoistnie lub po zastosowaniu leków przeciwhistaminowych.
• Pokrzywka przewlekła: Utrzymuje się dłużej niż 6 tygodni i często ma charakter idiopatyczny, co oznacza, że jej przyczyny są trudne do ustalenia. Przewlekła może znacząco obniżać jakość życia pacjenta i wymaga długotrwałego leczenia.
• Pokrzywka fizykalna: Wywołana przez czynniki fizyczne, takie jak ucisk (pokrzywka z ucisku), ciepło, zimno (z zimna), światło słoneczne (pokrzywka słoneczna) czy wibracje (pokrzywka wibracyjna).
• Pokrzywka dermograficzna: Charakterystyczne zmiany skórne pojawiają się po mechanicznym podrażnieniu skóry, np. po zarysowaniu. Powstają wówczas bąble pokrzywkowe wzdłuż linii podrażnienia.
• Pokrzywka cholinergiczna: Pojawia się w wyniku wzmożonego wysiłku fizycznego, stresu emocjonalnego lub podwyższonej temperatury ciała. Objawy to drobne bąble pokrzywkowe połączone ze świądem.

Występowanie u dzieci i dorosłych

Pokrzywka może wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Przyczyny pokrzywki oraz częstość jej pojawiania się różnią się w zależności od wieku, stanu zdrowia oraz czynników wywołujących objawy. W większości osób schorzenie ma podłoże alergiczne, ale istnieją także inne mechanizmy jej rozwoju.

Pokrzywka u dzieci

U dzieci najczęściej pojawia się ostra pokrzywka, zwykle alergiczna, wywołana przez pokarmy (mleko, jajka, orzechy, owoce morza), dodatki do żywności, leki czy kontakt z alergenami środowiskowymi. Może też wystąpić pokrzywka wodna po kąpieli lub kontaktowa po dotknięciu substancji drażniących.

Czasami pokrzywka na skórze pojawia się w wyniku infekcji wirusowych lub po użądleniu owada. Rzadziej obserwuje się pokrzywkę cholinergiczną – powstaje po wysiłku lub wzroście temperatury ciała. Objawy zwykle ustępują samoistnie, ale w przypadku obrzęku naczynioruchowego konieczna jest szybka interwencja lekarska. 

Pokrzywka u dorosłych

U dorosłych często występuje pokrzywka przewlekła, która może utrzymywać się na skórze tygodniami lub miesiącami. Przyczyną mogą być leki (np. aspirynowa), choroby autoimmunologiczne, stres, a także czynniki fizykalne, jak ciepło (pokrzywka cieplna), zimno, słońce czy mechaniczne podrażnienie skóry (dermograficzna).

Leczenie pokrzywki zależy od przyczyny. W przypadku ostrej pokrzywki stosuje się najczęściej leczenie farmakologiczne – leki przeciwhistaminowe i preparaty łagodzące świąd. W pokrzywce przewlekłej konieczna jest diagnostyka i leczenie choroby podstawowej oraz leczenie objawowe. Wygląda leczenie pokrzywki tak, że łączy eliminację czynnika wywołującego objawy z kontrolą symptomów.

Warto pamiętać, że pokrzywka jest niebezpieczna tylko w przypadku nagłego obrzęku naczynioruchowego lub reakcji anafilaktycznej. Schorzenie jest zaraźliwe – nie, nie przenosi się między ludźmi, ale może pojawiać się wielokrotnie w tej samej osobie.

Podobieństwa i różnice

Pokrzywka ostra częściej występuje u dzieci, zwłaszcza w wyniku alergii pokarmowych lub infekcji, podczas gdy przewlekła jest bardziej powszechna u dorosłych.

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych, podstawowym leczeniem są leki przeciwhistaminowe II generacji, które łagodzą świąd i zmniejszają objawy pokrzywki. W przypadku cięższych reakcji mogą być stosowane kortykosteroidy. U dorosłych, w przypadku pokrzywki przewlekłej, konieczne może być leczenie specjalistyczne, w tym leczenie immunosupresyjne, zwłaszcza gdy pokrzywka jest związana z chorobami autoimmunologicznymi.

Podsumowując, pokrzywka może dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jej leczenie zależy od przyczyny i nasilenia objawów.

Diagnostyka pokrzywki

Diagnostyka pokrzywki zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego i oceny zmian na skórze i ciele. Lekarz sprawdza, czy ostra pokrzywka trwa krócej niż 6 tygodni, czy zmiany mają charakter przewlekły. Ważne jest ustalenie możliwych przyczyn pokrzywki, takich jak alergie pokarmowe, leki (w tym pokrzywka aspirynowa), kontakt ze środkami drażniącymi (pokrzywka kontaktowa) czy bodźce fizyczne, np. ciepło, zimno lub wysiłek.

W niektórych przypadkach konieczne są testy alergiczne i badania laboratoryjne, zwłaszcza gdy schorzenie ma charakter wtórny lub jest pokrzywką idiopatyczną, a przyczyna nie jest oczywista. Wyniki diagnozy pozwalają dobrać odpowiednie leczenie pokrzywki, obejmujące zarówno leczenie objawowe, jak i leczenie choroby podstawowej.

Leczenie pokrzywki

Leczenie pokrzywki zależy od tego, co ją wywołuje oraz jak silne są objawy. Główne cele terapii to złagodzenie dolegliwości, eliminacja czynników wywołujących oraz zapobieganie nawrotom. Oto, co zazwyczaj obejmuje leczenie:

• Leki przeciwhistaminowe: To podstawa w walce z pokrzywką, ponieważ blokują działanie histaminy, która jest odpowiedzialna za powstawanie bąbli i świądu. Najczęściej stosowane są leki przeciwhistaminowe II generacji, takie jak cetyryzyna, loratadyna czy feksofenadyna, ponieważ mają mniejsze działanie sedacyjne.
• Kortykosteroidy: W przypadkach, gdy pokrzywka jest ciężka lub nie reaguje na leki przeciwhistaminowe, lekarz może zalecić krótki kurs kortykosteroidów, takich jak prednizon. Należy jednak stosować je ostrożnie, ponieważ długotrwałe stosowanie może prowadzić do działań niepożądanych.
• Leki immunosupresyjne: W przypadku przewlekłej pokrzywki, zwłaszcza związanej z chorobami autoimmunologicznymi, mogą być stosowane leki immunosupresyjne lub biologiczne, takie jak omalizumab, który hamuje reakcje immunologiczne.
• Unikanie czynników wywołujących: W pokrzywce alergicznej kluczowe jest unikanie kontaktu z alergenami, które wywołują objawy. W pokrzywce fizykalnej warto unikać ekspozycji na zimno, ciepło, światło słoneczne czy ucisk.
• Leczenie choroby podstawowej: W niektórych przypadkach pokrzywka jest wtórna do innych schorzeń, takich jak infekcje, choroby autoimmunologiczne czy stres. W takich sytuacjach konieczne jest leczenie choroby podstawowej, aby złagodzić objawy pokrzywki.

Pokrzywka a wstrząs anafilaktyczny

Pokrzywka, zwłaszcza w przypadku pokrzywki alergicznej, może być sygnałem bardziej skomplikowanej reakcji alergicznej, znanej jako wstrząs anafilaktyczny. To poważny stan, który rozwija się błyskawicznie i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Często towarzyszy mu obrzęk naczynioruchowy, który może obejmować wargi, język, gardło oraz inne części ciała. Obrzęk gardła lub dróg oddechowych może prowadzić do ich zwężenia, co znacznie utrudnia oddychanie. Nagły spadek ciśnienia krwi może powodować zawroty głowy, osłabienie, a nawet utratę przytomności. Objawy ze strony układu pokarmowego mogą również wystąpić w trakcie wstrząsu anafilaktycznego.

W przypadku wstrząsu anafilaktycznego kluczowe jest natychmiastowe podanie adrenaliny (epinefryny), co może uratować życie pacjenta. Każdy, kto ma w przeszłości ciężkie reakcje alergiczne, powinien zawsze mieć przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną i wiedzieć, jak jej użyć w nagłej sytuacji.

Podsumowanie

Pokrzywka to choroba skóry, która może pojawiać się nagle i objawia się swędzącymi bąblami. Wyróżnia się pokrzywkę ostrą i przewlekłą, a jej objawy zależą od przyczyn – alergie, czynniki fizyczne czy leki. Dzieci pokrzywka zwykle dotyka w formie ostrej, często wywołanej pokarmami lub lekami. Leczenie opiera się głównie na lekach przeciwhistaminowych II generacji, które łagodzą objawy choroby. Może mieć charakter nawracający, dlatego ważne jest obserwowanie zmian i stosowanie odpowiedniego leczenia.

Bibliografia:

• Luxmed.pl. Pokrzywka – objawy wysypki, diagnostyka i leczenie. Dostęp 15.10.2024
• K. Obtułowicz „Alergologia„, 2016, PZWL Wydawnictwo Lekarskie