Jak wygląda i powstaje pokrzywka?

Spis treści

• Czym jest pokrzywka?
• Jak wygląda pokrzywka?
• Jak powstaje pokrzywka?
• Pokrzywka – przyczyny powstawania
• Rodzaje pokrzywki
• Pokrzywka u dzieci i dorosłych
• Pokrzywka u dzieci
• Pokrzywka u dorosłych
• Podobieństwa i różnice
• Diagnostyka pokrzywki
• Leczenie pokrzywki
• Pokrzywka a wstrząs anafilaktyczny
• Podsumowanie

Pokrzywka to częsta choroba skóry, która objawia się nagłym pojawieniem się swędzących, zaczerwienionych bąbli na skórze, znanych jako bąble pokrzywkowe. Zmiany te mogą być spowodowane przez różne czynniki, takie jak alergie pokarmowe, reakcje na leki, stres, a nawet ekspozycja na zimno lub ciepło. Pokrzywka może mieć charakter ostry, utrzymujący się krócej niż 6 tygodni, lub przewlekły, gdy objawy utrzymują się dłużej. Występowanie pokrzywki może być również związane z innymi schorzeniami, takimi jak obrzęk naczynioruchowy czy reakcje alergiczne, w tym wstrząs anafilaktyczny.

Czym jest pokrzywka?

Pokrzywka to choroba skórna, której głównym objawem są swędzące bąble pojawiające się na skórze w wyniku reakcji organizmu na różnorodne bodźce. Bąble te mają charakter zaczerwienionych i uniesionych zmian skórnych, które mogą różnić się wielkością i lokalizacją. Pokrzywka pojawia się nagle i często ma charakter samoistny, to znaczy ustępuje samoistnie po krótkim czasie.

Pokrzywka może występować w różnych formach, takich jak pokrzywka alergiczna, wynikająca z reakcji na alergeny, pokrzywka fizykalna, spowodowana czynnikami fizycznymi (np. ciepło, zimno, ucisk), czy pokrzywka idiopatyczna, której przyczyny nie są dokładnie znane. Często występuje również pokrzywka cholinergiczna, która pojawia się w wyniku wysiłku fizycznego, a także pokrzywka aspirynowa, wywołana przez niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Jak wygląda pokrzywka?

Pokrzywka na skórze charakteryzuje się pojawieniem się bąbli o różnych rozmiarach, które mogą mieć białawy, różowy lub czerwonawy kolor. Zmiany te są zazwyczaj uniesione, a ich krawędzie są wyraźnie zarysowane. Główne objawy to swędzenie, pieczenie, a czasem uczucie gorąca. Bąble mogą pojawiać się w dowolnym miejscu na ciele, a ich liczba oraz rozmiar mogą się zmieniać.

W większości przypadków pokrzywka ma charakter ostry i ustępuje samoistnie po kilku godzinach lub dniach. Zdarza się jednak, że objawy utrzymują się dłużej niż 6 tygodni, co oznacza, że pokrzywka przeszła w formę przewlekłą. Przewlekła pokrzywka może być związana z innymi schorzeniami, a także wpływem stresu. Objawy mogą nasilać się pod wpływem kontaktu z alergenami, np. pokarmami czy lekami, co powoduje, że pokrzywka alergiczna często współwystępuje z innymi reakcjami alergicznymi.

W niektórych przypadkach pokrzywka może być związana z poważnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak obrzęk naczynioruchowy, który objawia się obrzękiem głębszych warstw skóry. Pokrzywka nie jest zaraźliwa, ale w przypadku nasilających się objawów, takich jak duszność czy trudności z oddychaniem, może być niebezpieczna i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Jak powstaje pokrzywka?

Pokrzywka powstaje na skutek uwolnienia histaminy i innych mediatorów zapalnych z komórek tucznych (mastocytów) znajdujących się w skórze. Histamina powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co prowadzi do zaczerwienienia skóry i powstawania bąbli pokrzywkowych. Dodatkowo, zwiększa przepuszczalność naczyń, co powoduje gromadzenie się płynu pod skórą, co z kolei wywołuje charakterystyczny obrzęk.

Reakcje te mogą być spowodowane różnorodnymi czynnikami, takimi jak alergeny (np. pokarmy, leki), czynniki fizyczne (np. ciepło, zimno, ucisk), stres czy infekcje. Pokrzywka może pojawiać się nagle, a objawy ustępują zazwyczaj w ciągu kilku godzin lub dni, jednak w niektórych przypadkach może utrzymywać się dłużej i przybierać formę przewlekłą.

Pokrzywka – przyczyny powstawania

Pokrzywka może być wywołana przez wiele różnych czynników, które powodują nadmierną reakcję organizmu. Do najczęstszych przyczyn należą:

• Alergie: Pokrzywka alergiczna jest najczęściej wynikiem reakcji na alergeny, takie jak niektóre pokarmy (np. orzechy, owoce morza), leki (np. antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne), pyłki czy sierść zwierząt. W takich przypadkach bąble pokrzywkowe mogą wystąpić w krótkim czasie po kontakcie z alergenem.
• Czynniki fizyczne: Pokrzywka fizykalna jest spowodowana czynnikami zewnętrznymi, takimi jak ciepło, zimno, ucisk czy światło słoneczne. Przykładem jest pokrzywka cieplna, która pojawia się w wyniku przegrzania organizmu, lub pokrzywka z zimna, która występuje po ekspozycji na niskie temperatury.
• Leki: Pokrzywka polekowa może być wywołana przez niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna) czy antybiotyki.
• Stres: Pokrzywka może być związana z emocjonalnym i fizycznym stresem, co prowadzi do nasilenia objawów u niektórych osób.
• Infekcje i choroby: Często pokrzywka pojawia się jako reakcja na infekcje wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze. Może również towarzyszyć innym schorzeniom, takim jak zapalenie wątroby, toczeń rumieniowaty układowy czy inne choroby autoimmunologiczne.
• Idiopatyczna pokrzywka: W wielu przypadkach przyczyna pokrzywki pozostaje nieznana. Pokrzywka idiopatyczna występuje, gdy nie można ustalić konkretnego czynnika wywołującego, co sprawia, że leczenie jest bardziej złożone.

Rodzaje pokrzywki

Pokrzywka może przybierać różne formy, w zależności od przyczyn i mechanizmu jej powstawania:

• Pokrzywka polekowa: Wywołana przez niektóre leki, np. aspirynę, antybiotyki czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Może wystąpić zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.
• Pokrzywka ostra: Trwa krócej niż 6 tygodni i najczęściej jest spowodowana alergią, reakcją na leki lub infekcją. Objawy zwykle ustępują samoistnie lub po zastosowaniu leków przeciwhistaminowych.
• Pokrzywka przewlekła: Utrzymuje się dłużej niż 6 tygodni i często ma charakter idiopatyczny, co oznacza, że jej przyczyny są trudne do ustalenia. Przewlekła pokrzywka może znacząco obniżać jakość życia pacjenta i wymaga długotrwałego leczenia.
• Pokrzywka fizykalna: Wywołana przez czynniki fizyczne, takie jak ucisk (pokrzywka z ucisku), ciepło, zimno (pokrzywka z zimna), światło słoneczne (pokrzywka słoneczna) czy wibracje (pokrzywka wibracyjna).
• Pokrzywka dermograficzna: Charakterystyczne zmiany skórne pojawiają się po mechanicznym podrażnieniu skóry, np. po zarysowaniu. Powstają wówczas bąble pokrzywkowe wzdłuż linii podrażnienia.
• Pokrzywka cholinergiczna: Pojawia się w wyniku wzmożonego wysiłku fizycznego, stresu emocjonalnego lub podwyższonej temperatury ciała. Objawy to drobne bąble pokrzywkowe połączone ze świądem.

Pokrzywka u dzieci i dorosłych

Pokrzywka występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych, jednak przyczyny oraz częstotliwość jej pojawiania się mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta.

Pokrzywka u dzieci

Pokrzywka u dzieci najczęściej ma charakter ostry i zwykle jest wynikiem reakcji alergicznej. Alergie pokarmowe, szczególnie na takie produkty jak mleko, jajka, orzechy czy owoce morza, są częstą przyczyną pojawienia się pokrzywki u najmłodszych. Dzieci są również bardziej podatne na pokrzywkę wywołaną przez niektóre leki, takie jak antybiotyki (np. penicylina) czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen).

Wiele przypadków pokrzywki u dzieci jest związanych z infekcjami wirusowymi, takimi jak przeziębienie, grypa, a nawet ospa wietrzna. Pokrzywka może być reakcją organizmu na infekcję, a objawy często ustępują wraz z wyleczeniem choroby. U niektórych dzieci pokrzywka może być wywołana przez czynniki fizykalne, takie jak zimno, ciepło, ucisk czy wysiłek fizyczny. Przykładem jest pokrzywka cholinergiczna, która może wystąpić po wysiłku fizycznym lub wzroście temperatury ciała.

Chociaż pokrzywka u dzieci może wyglądać niepokojąco, najczęściej ma charakter łagodny i ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Rodzice powinni jednak zwrócić uwagę na objawy towarzyszące, takie jak obrzęk naczynioruchowy, który może powodować obrzęk twarzy, języka lub gardła i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Pokrzywka u dorosłych

U dorosłych pokrzywka może mieć różne przyczyny i częściej występuje w postaci przewlekłej, trwającej dłużej niż 6 tygodni. Pokrzywka polekowa u dorosłych jest często spowodowana przez niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspirynę) lub antybiotyki. Również leki na nadciśnienie, takie jak inhibitory ACE, mogą wywoływać pokrzywkę i obrzęk naczynioruchowy.

U niektórych dorosłych pokrzywka przewlekła może być związana z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń rumieniowaty układowy, celiakia czy zapalenie tarczycy.

Stres emocjonalny jest jednym z czynników, które mogą nasilać objawy pokrzywki przewlekłej u dorosłych. Pacjenci często obserwują nasilenie objawów podczas okresów wzmożonego stresu lub zmęczenia. Dorośli również mogą doświadczać pokrzywki fizykalnej, wywołanej przez zimno, ciepło, słońce czy wysiłek fizyczny. Pokrzywka dermograficzna, pojawiająca się w wyniku mechanicznego podrażnienia skóry (np. zadrapania), jest stosunkowo częsta w tej grupie.

Podobieństwa i różnice

Pokrzywka ostra częściej występuje u dzieci, zwłaszcza w wyniku alergii pokarmowych lub infekcji, podczas gdy przewlekła pokrzywka jest bardziej powszechna u dorosłych.

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych, podstawowym leczeniem są leki przeciwhistaminowe II generacji, które łagodzą świąd i zmniejszają objawy pokrzywki. W przypadku cięższych reakcji mogą być stosowane kortykosteroidy. U dorosłych, w przypadku pokrzywki przewlekłej, konieczne może być leczenie specjalistyczne, w tym leczenie immunosupresyjne, zwłaszcza gdy pokrzywka jest związana z chorobami autoimmunologicznymi.

Podsumowując, pokrzywka może dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jej leczenie zależy od przyczyny i nasilenia objawów.

Diagnostyka pokrzywki

Diagnozowanie pokrzywki zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego i oceny objawów, ponieważ wygląd bąbli i czas ich trwania mogą dostarczyć cennych wskazówek na temat przyczyn choroby. Kluczowe jest określenie, czy pokrzywka ma charakter ostry (trwa krócej niż 6 tygodni), czy przewlekły (utrzymuje się dłużej niż 6 tygodni), a także zidentyfikowanie potencjalnych czynników wywołujących, takich jak alergie pokarmowe, reakcje na leki czy czynniki fizyczne.

Do podstawowych metod diagnostycznych pokrzywki należą:

• Wywiad medyczny: Lekarz zapyta o czas pojawienia się bąbli, ich nasilenie, czynniki środowiskowe, które mogły je wywołać, oraz o historię zdrowotną pacjenta, w tym wcześniejsze alergie, przyjmowane leki oraz przebyte choroby.
• Testy alergiczne: Jeśli podejrzewa się pokrzywkę alergiczną, mogą być wykonane testy skórne, np. testy punktowe (prick tests) lub badania krwi w celu wykrycia alergenów, takich jak pokarmy, leki czy pyłki roślin.
• Badania laboratoryjne: W przewlekłej pokrzywce zaleca się badania krwi w celu wykrycia ewentualnych chorób autoimmunologicznych, infekcji lub innych schorzeń, które mogą wywoływać objawy pokrzywki.
• Testy prowokacyjne: W przypadku pokrzywki fizykalnej, np. z zimna czy ciepła, można przeprowadzić testy prowokacyjne, które pozwalają na wywołanie objawów w kontrolowanych warunkach.

Leczenie pokrzywki

Leczenie pokrzywki zależy od jej przyczyny i nasilenia objawów. Główne cele terapii to złagodzenie objawów, eliminacja czynników wywołujących oraz zapobieganie nawrotom. Leczenie obejmuje:

• Leki przeciwhistaminowe: Są one podstawą leczenia pokrzywki, ponieważ blokują działanie histaminy, która odpowiada za powstawanie bąbli i świądu. Leki przeciwhistaminowe II generacji, takie jak cetyryzyna, loratadyna czy feksofenadyna, są najczęściej stosowane, ponieważ mają mniejsze działanie sedacyjne.
• Kortykosteroidy: W przypadkach, gdy pokrzywka ma ciężki przebieg lub nie reaguje na leczenie przeciwhistaminowe, lekarz może zalecić krótki kurs kortykosteroidów, takich jak prednizon. Należy jednak stosować je ostrożnie ze względu na ryzyko działań niepożądanych przy dłuższym stosowaniu.
• Leki immunosupresyjne: W przypadku przewlekłej pokrzywki, szczególnie związanej z chorobami autoimmunologicznymi, mogą być stosowane leki immunosupresyjne lub biologiczne, np. omalizumab, który hamuje reakcje immunologiczne.
• Unikanie czynników wywołujących: W pokrzywce alergicznej kluczowe jest unikanie kontaktu z alergenami, które wywołują objawy. W pokrzywce fizykalnej należy unikać ekspozycji na zimno, ciepło, światło słoneczne lub ucisk.
• Leczenie choroby podstawowej: W niektórych przypadkach pokrzywka jest wtórna do innych schorzeń, takich jak infekcje, choroby autoimmunologiczne czy stres. W takich sytuacjach konieczne jest leczenie choroby podstawowej, aby złagodzić objawy pokrzywki.

Pokrzywka a wstrząs anafilaktyczny

Pokrzywka, zwłaszcza w przypadku pokrzywki alergicznej, może być objawem bardziej złożonej reakcji alergicznej, jaką jest wstrząs anafilaktyczny. Wstrząs anafilaktyczny to stan zagrożenia życia, który rozwija się bardzo szybko i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Często towarzyszy jej obrzęk naczynioruchowy, który może dotyczyć warg, języka, gardła, a także innych części ciała. Obrzęk gardła lub dróg oddechowych może prowadzić do zwężenia dróg oddechowych, co utrudnia oddychanie. Nagły spadek ciśnienia krwi prowadzi do zawrotów głowy, osłabienia i utraty przytomności. Objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą towarzyszyć wstrząsowi anafilaktycznemu.

W przypadku wstrząsu anafilaktycznego konieczne jest natychmiastowe podanie adrenaliny (epinefryny), co może uratować życie pacjenta. Wszyscy pacjenci z historią ciężkich reakcji alergicznych powinni nosić przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną i wiedzieć, jak jej użyć w razie nagłej potrzeby.

Podsumowanie

Pokrzywka jest częstą chorobą skóry, która może mieć różnorodne przyczyny, od alergii po czynniki fizykalne czy stres. Może mieć charakter ostry, który ustępuje w krótkim czasie, lub przewlekły, trwający ponad 6 tygodni. Diagnostyka pokrzywki obejmuje wywiad medyczny, testy alergiczne oraz badania laboratoryjne, które pomagają ustalić przyczynę i odpowiednio dostosować leczenie.

Podstawą leczenia pokrzywki są leki przeciwhistaminowe, a w cięższych przypadkach stosuje się kortykosteroidy lub leczenie immunosupresyjne. Ważne jest również unikanie czynników wywołujących objawy, takich jak alergeny czy czynniki fizykalne.

Pokrzywka może być objawem wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi zagrożenie życia. Dlatego w przypadku nasilających się objawów, takich jak trudności z oddychaniem czy obrzęk gardła, konieczna jest szybka pomoc medyczna.

Bibliografia:

• Luxmed.pl. Pokrzywka – objawy wysypki, diagnostyka i leczenie. Dostęp 15.10.2024
• K. Obtułowicz „Alergologia„, 2016, PZWL Wydawnictwo Lekarskie