Spis treści
- Co to jest krztusiec?
- Jakie są przyczyny krztuśca?
- Krztusiec powraca – dane epidemiologiczne
- Krztusiec – objawy, których nie można ignorować
- Podejrzenie krztuśca – kiedy zgłosić się do lekarza?
- Na czym polega leczenie krztuśca?
- Krztusiec – szczepienia profilaktyczne
Krztusiec – niegdyś uznawany za chorobę dziecięcą – obecnie coraz częściej atakuje nastolatków i dorosłych. To choroba zakaźna układu oddechowego, której głównym objawem jest napadowy, silny kaszel. Coraz częściej słyszy się o jej nawrotach, co budzi obawy zarówno wśród pacjentów, jak i lekarzy. Dowiedz się, jak rozpoznać krztusiec i kiedy należy skonsultować się z lekarzem.
Co to jest krztusiec?
Krztusiec (niegdyś koklusz) jest ostrą, bakteryjną chorobą zakaźną. Wywołuje ją bakteria Bordetella pertussis. Infekcja atakuje drogi oddechowe i przebiega pod postacią zapalenia oskrzeli.
Na krztusiec zachorować mogą osoby w każdym wieku. W ostatnim czasie obserwuje się wzrost zachorowań u nastolatków u dorosłych. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla noworodków i niemowląt. Stanowi poważne zagrożenie dla ich zdrowia i życia. W przypadku starszych grup wiekowych ciężki przebieg krztuśca obserwuje się rzadko.
Jakie są przyczyny krztuśca?
Przyczyną krztuśca jest zakażenie bakterią Bordetella pertussis. Patogen przenosi się z osoby chorej na zdrową drogą kropelkową. Chory podczas kaszlu wydala zakażoną wydzielinę dróg oddechowych wraz z drobinkami powietrza. Należy pamiętać, że można się zarazić również od osoby, która przechodzi chorobę łagodnie, skąpoobjawowo lub bezobjawowo. Zakażenia poprzez skażone przedmioty zdarzają się rzadko.
Wrotami zakażenia są górne drogi oddechowe. Bakteria atakuje błonę śluzową, a wytwarzana przez nią toksyna krztuścowa prowadzi do martwicy nabłonka dróg oddechowych. To powoduje, że produkowany przez nie śluz staje się lepki i gęsty, a także zostaje pobudzony odruch kaszlowy.
Należy zdawać sobie sprawę, że krztusiec jest wysoce zakaźny – szczególnie w pierwszych 3 tygodniach trwania choroby. Szacuje się, że może zachorować nawet 80–90% osób mających kontakt z chorym. Największe ryzyko infekcji panuje w dużych skupiskach ludzi.
Krztusiec powraca – dane epidemiologiczne
Dane dotyczące ostatnich zachorowań na krztusiec są alarmujące. Nagły wzrost liczby przypadków przypisuje się m.in. spadkowi odporności populacyjnej. Należy pamiętać, że ochrona poszczepienna z czasem słabnie, a na przyjęcie dawki przypominającej szczepienia na krztusiec decyduje się niewiele osób. To właśnie chory dorosły (często z nierozpoznaną infekcją) stanowi częste źródło zakażenia dla dzieci.
Według danych epidemiologicznych od 1 stycznia do 31 sierpnia 2024 roku do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny zgłoszono aż 12497 przypadków krztuśca. Dla porównania rok wcześniej w tym samym okresie było ich ponad 20 razy mniej – 527. Podobny problem dotyczy coraz większej liczby państw europejskich.
Krztusiec – objawy, których nie można ignorować
Pierwsze objawy krztuśca pojawiają się w ciągu 7–14 dni od zakażenia. Przypominają przeziębienie lub grypę. Z czasem dołącza do nich suchy kaszel, który początkowo jest obecny tylko w nocy, a następnie także w ciągu dnia.
W kolejnej fazie objawy krztuśca przypominają przewlekające się zapalenie oskrzeli. Charakterystyczny jest napadowy kaszel, który trwa nawet do 6 tygodni. Jest on duszący, kończy się głośnym świstem krtaniowym (tzw. „krztuścowe pianie”) i odkrztuszeniem lepkiej wydzieliny (a w przypadku dzieci również wymiotami). Napadom kaszlu często towarzyszą problemy z oddychaniem i sinica.
Napad kaszlu w krztuścu jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci. W ich przypadku często zakończony jest bezdechem lub drgawkami.
Kaszel po przechorowaniu krztuśca może utrzymywać się jeszcze przez kilka miesięcy. Nasila się pod wpływem czynników drażniących (np. dym papierosowy), po intensywnym wysiłku lub podczas innych infekcji.
Warto mieć na uwadze, że osoby, które były wcześniej zaszczepione lub przechorowały krztusiec, mogą przejść chorobę łagodnie. Wówczas objawy często są nietypowe, co utrudnia rozpoznanie.
Podejrzenie krztuśca – kiedy zgłosić się do lekarza?
Objawy krztuśca nigdy nie powinny być bagatelizowane ze względu na możliwość wystąpienia groźnych powikłań lub zakażenia dużej liczby innych osób. Kaszel – zwłaszcza silny, napadowy, z dodatkowymi dolegliwościami lub utrzymujący się ponad 3 tygodnie – jest wskazaniem do niezwłocznej konsultacji lekarskiej – stacjonarnej lub online.
Konsultacje online z lekarzem stanowią wygodne i bezpieczne rozwiązanie – szczególnie w kontekście chorób zakaźnych. Dzięki nim można szybko uzyskać poradę medyczną, skierowanie na badania, receptę na antybiotyk czy zwolnienie lekarskie bez potrzeby wychodzenia z domu. To opcja dla osób, które chcą uniknąć kontaktu z innymi pacjentami w przychodniach, zwłaszcza w okresie wzmożonej zachorowalności.
Na czym polega leczenie krztuśca?
Leczenie krztuśca polega na antybiotykoterapii. Antybiotyk należy wdrożyć w ciągu 3 tygodni od pojawienia się kaszlu. Rozpoczęcie terapii we wczesnej fazie choroby łagodzi jej przebieg, a w późniejszym etapie skraca okres zakaźności. Oprócz antybiotykoterapii stosuje się leczenie objawowe. Osoby chore przewlekle, z ciężkim przebiegiem infekcji lub dużym ryzykiem powikłań krztuśca powinny być hospitalizowane.
Krztusiec – szczepienia profilaktyczne
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania krztuścowi są szczepienia ochronne. Szczepionki przeciwko krztuścowi są obowiązkowo podawane dzieciom i nastolatkom w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Pierwszą dawkę przyjmuje się w 2. miesiącu życia, a ostatnią w 18. miesiącu życia. Następnie podawane są dawki przypominające, gdy dziecko ma 6, 14 i 19 lat.
Ponieważ ochrona poszczepienna maleje z czasem, zalecane są regularne (co 10 lat) szczepienia na krztusiec dawkami przypominającymi również w życiu dorosłym. Dotyczy to wszystkich osób, a w szczególności ciężarnych, osób pracujących z dziećmi, seniorów.
Bibliografia:
- Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru Pracownia Monitorowania i Analizy Sytuacji Epidemiologicznej, Informacje o zachorowaniach na choroby zakaźne i zatruciach w Polsce w 2024 roku, https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2024/index_mp.html (dostęp 11.09.2024)
- A. Nitsch-Osuch, K. Lewtak, Krztusiec u dorosłych, Lekarz POZ 5/2022, s. 321–325
- A. Nitsch-Osuch, Krztusiec u młodzieży i dorosłych, Medycyna po Dyplomie 2010, 10 (175), s. 93–103
- K. Rosłonkiewicz-Wiechowska, Krztusiec — stara choroba i nowe metody zapobiegania, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, t. 11, nr 3, s. 107–113
