Astma – objawy, przyczyny i leczenie

Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która charakteryzuje się ich nadmierną reaktywnością i zwężeniem. To schorzenie powoduje, że drogi oddechowe w płucach stają się wrażliwe na różne bodźce, co prowadzi do ich zapalenia i obrzęku. W efekcie drogi oddechowe mogą ulegać zwężeniu, co utrudnia przepływ powietrza i prowadzi do objawów takich jak duszność, kaszel, świszczący oddech oraz uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Czym jest astma?

Astma jest schorzeniem, które wpływa na funkcję płuc poprzez wywoływanie epizodów zaostrzeń, znanych jako napady astmy, w których objawy nasilają się. Objawy te mogą być wywołane przez różne czynniki, takie jak alergeny, infekcje, zimne powietrze, dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza czy stres. Chociaż astma może wystąpić w każdym wieku, często zaczyna się w dzieciństwie i może mieć przebieg przewlekły, wymagający stałego monitorowania i leczenia.

Dzięki odpowiedniej terapii i zarządzaniu, osoby z astmą mogą skutecznie kontrolować objawy i prowadzić aktywne życie, minimalizując wpływ choroby na codzienne funkcjonowanie.

Spis treści

• Rodzaje astmy
• Astma – przyczyny
• Astma – objawy
• Diagnostyka astmy
• Jak unikać zaostrzeń astmy?
• Jak alergia może wpływać na astmę?
• Leczenie astmy

Rodzaje astmy

Astma może występować w różnych formach, z różnymi przyczynami i objawami. Oto główne rodzaje astmy:

• Astma oskrzelowa – najczęstsza forma astmy, która charakteryzuje się przewlekłym zapaleniem i zwężeniem dróg oddechowych. Objawy obejmują duszność, kaszel, świszczący oddech i uczucie ucisku w klatce piersiowej.
• Astma alergiczna – ten rodzaj astmy jest spowodowany reakcją alergiczną na czynniki zewnętrzne. Alergeny, takie jak pyłki, sierść zwierząt, roztocza czy pleśń, mogą wywoływać objawy astmy u osób z predyspozycjami alergicznymi. Objawy astmy alergicznej mogą być sezonowe lub przez cały rok, w zależności od źródła alergii.
• Astma wysiłkowa – występuje w odpowiedzi na fizyczną aktywność. Objawy, takie jak kaszel, duszność i świszczący oddech, mogą pojawić się podczas lub po wysiłku fizycznym. Astma wysiłkowa często wymaga dostosowania leczenia i strategii zarządzania aktywnością fizyczną.
• Astma związaną z infekcjami – może wystąpić w wyniku infekcji wirusowych, takich jak przeziębienie czy grypa, które mogą wywołać zaostrzenie objawów astmy. U dzieci astma często nasila się po infekcjach dróg oddechowych.
• Astma środowiskowa – wywołana przez czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy czy zmiany klimatyczne. Może być szczególnie nasilona w obszarach o wysokim poziomie zanieczyszczeń lub w okresach zmiennych warunków atmosferycznych.
• Astma zawodowa – występuje w wyniku ekspozycji na substancje drażniące lub alergeny w miejscu pracy. Przykłady obejmują wdychanie chemikaliów, pyłów przemysłowych lub substancji używanych w przemyśle.

Astma – przyczyny

Astma jest wynikiem złożonego działania czynników genetycznych i środowiskowych.  Osoby z historią astmy lub alergii w rodzinie są bardziej narażone na rozwój tego schorzenia. Ekspozycja na różne alergeny, takie jak pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego i pleśń, może wywołać reakcje alergiczne prowadzące do astmy. Wzrost reaktywności dróg oddechowych na te substancje prowadzi do zapalenia i zwężenia dróg oddechowych.

Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza, takie jak dym tytoniowy, spaliny samochodowe i inne toksyczne substancje, może prowadzić do rozwoju astmy lub nasilenia istniejącej choroby. Infekcje wirusowe, szczególnie w dzieciństwie, również mogą być czynnikami wyzwalającymi astmę. Wirusy, takie jak wirusRSV (syncytialny wirus oddechowy) i wirusy grypy, mogą wpływać na rozwój i zaostrzenie astmy.

Astma – objawy

Astma jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych, której objawy mogą różnić się intensywnością i częstotliwością. Zazwyczaj objawy astmy obejmują:

• Duszność – uczucie trudności w oddychaniu lub braku powietrza, które może występować okresowo lub przewlekle. W astmie duszność jest spowodowana zwężeniem dróg oddechowych, co utrudnia przepływ powietrza do płuc i z płuc.
• Świszczący oddech – charakterystyczny, wysoki dźwięk wydobywający się z klatki piersiowej podczas oddychania, zwłaszcza podczas wydechu. Jest to spowodowane zwężeniem dróg oddechowych, które ogranicza przepływ powietrza i powoduje turbulencje w drogach oddechowych.
• Kaszel – związany z astmą często jest suchy i uporczywy, a jego nasilenie może się zwiększać w nocy lub wczesnym rankiem. Kaszel astmatyczny jest zazwyczaj wynikiem podrażnienia dróg oddechowych i może być szczególnie nasilony w odpowiedzi na ekspozycję na alergeny lub czynniki wyzwalające.
• Astma może zakłócać sen, powodując objawy takie jak kaszel, duszność czy świszczący oddech w nocy. Zaburzenia snu mogą prowadzić do uczucia zmęczenia i obniżonej jakości życia.

Ataki astmy są okresami, w których objawy astmy nagle się nasilają. Mogą być ciężkie i wymagają szybkiej interwencji medycznej. Objawy zaostrzenia obejmują intensywną duszność, uporczywy kaszel, nasilenie świszczącego oddechu i uczucie ciężkości w klatce piersiowej. Ataki astmy mogą być wywołane przez ekspozycję na alergeny, infekcje, zmiany pogody lub brak kontroli nad chorobą.

Diagnostyka astmy

Diagnostyka astmy polega na zebraniu szczegółowych informacji o objawach, przeprowadzeniu odpowiednich badań oraz wykluczeniu innych możliwych przyczyn objawów.

Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, aby ocenić objawy pacjenta, ich częstotliwość, nasilenie oraz czynniki wyzwalające. Pyta o historię medyczną, w tym o ewentualne choroby alergiczne, astmę w rodzinie oraz poprzednie problemy z oddychaniem. Ważne jest również zidentyfikowanie ewentualnych czynników środowiskowych, takich jak ekspozycja na alergeny czy zanieczyszczenia powietrza. Lekarz wykonuje badanie fizykalne, w tym osłuchanie płuc stetoskopem w celu wykrycia świszczącego oddechu oraz innych nieprawidłowości. Czasami można też sprawdzić obecność objawów zapalenia błony śluzowej dróg oddechowych.

Spirometria jest kluczowym testem diagnostycznym w astmie. Polega na pomiarze objętości i szybkości przepływu powietrza przez płuca. Najważniejsze parametry to:

• FVC (Forced Vital Capacity): Całkowita objętość powietrza, którą pacjent może wydychać po maksymalnym wdechu.
• FEV1 (Forced Expiratory Volume in 1 second): Objętość powietrza wydychana w ciągu pierwszej sekundy wydechu. Zmniejszenie FEV1 jest charakterystyczne dla astmy.

Po spirometrii wykonuje się testy kontrolne, takie jak test z użyciem leków rozszerzających oskrzela (bronchodilatatorów), aby sprawdzić, czy poprawa wyników spirometrii następuje po zastosowaniu leku. Rewersyjność objawów po leczeniu jest wskazówką dla astmy.

W celu identyfikacji alergii jako czynnika wyzwalającego astmę, lekarz może zalecić testy alergiczne, takie jak testy skórne lub badania krwi w celu wykrycia swoistych przeciwciał IgE przeciwko alergenom.

W niektórych przypadkach mogą być wykonane dodatkowe badania, takie jak gazometria krwi i RTG klatki piersiowej.

Jak unikać zaostrzeń astmy?

Zapobieganie zaostrzeniom astmy polega na odpowiednim zarządzaniu chorobą oraz unikaniu czynników wyzwalających. Należy stosować leki długoterminowe zgodnie z zaleceniami lekarza, nawet jeśli nie odczuwasz objawów astmy. Regularne stosowanie leków przeciwzapalnych jest kluczowe dla utrzymania astmy pod kontrolą. Dobrze jest używać miernika szczytowego przepływu powietrza (peak flow meter) do regularnego monitorowania funkcji płuc i śledzenia zmian w przepływie powietrza. To pozwala na wczesne wykrywanie oznak pogorszenia stanu.

Należy unikać czynników wyzwalających astmę, takich jak alergeny (pyłki, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego), zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy, zimne powietrze czy stres. Zrozumienie astmy i posiadanie indywidualnie dostosowanego planu leczenia są kluczowe. Regularnie omawiaj z lekarzem swoje objawy i dostosowuj plan leczenia w miarę potrzeb.

Jak alergia może wpływać na astmę?

Alergia i astma są ściśle powiązane, a alergeny mogą odgrywać kluczową rolę w rozwoju i zaostrzaniu astmy. Alergeny, takie jak pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego czy pleśń, mogą wywołać reakcję zapalną w drogach oddechowych osób predysponowanych do astmy. Kontakt z alergenami powoduje, że układ odpornościowy nadmiernie reaguje, prowadząc do zapalenia błony śluzowej dróg oddechowych. To zapalenie sprawia, że drogi oddechowe stają się wrażliwe i bardziej podatne na podrażnienia.

Alergeny mogą zwiększać reaktywność dróg oddechowych, co oznacza, że drogi oddechowe stają się bardziej wrażliwe na różne bodźce, takie jak zmiany temperatury, dym tytoniowy czy zanieczyszczenia powietrza. Ta nadmierna reakcja prowadzi do skurczu mięśni wokół dróg oddechowych (bronchospazm), co zwęża drogi oddechowe i utrudnia przepływ powietrza, powodując objawy astmy.

Kontakt z alergenami może zwiększać produkcję śluzu w drogach oddechowych. Nadmiar śluzu może prowadzić do dodatkowego zwężenia dróg oddechowych i utrudniać oddychanie. Śluz ten może także sprzyjać rozwojowi infekcji i dodatkowo zaostrzać objawy astmy.

Alergeny mogą wywoływać zaostrzenia objawów astmy, znane jako ataki astmy. Objawy te mogą obejmować nasilenie duszności, świszczącego oddechu, kaszlu i uczucia ucisku w klatce piersiowej. Ataki astmy wywołane przez alergeny mogą być szczególnie ciężkie i wymagać intensywnego leczenia.

Dla wielu osób z astmą alergiczną objawy mogą być sezonowe, związane z okresem pylenia roślin (np. wiosna i lato). W innych przypadkach mogą być związane z całorocznymi alergenami, takimi jak roztocza kurzu domowego. W obu przypadkach obecność alergenów w środowisku wpływa na przebieg i intensywność objawów astmy.

Leczenie astmy

Leczenie astmy polega na kontrolowaniu objawów oraz zapobieganiu zaostrzeniom choroby. Kluczowe w leczeniu astmy jest utrzymanie objawów pod kontrolą, poprawa jakości życia pacjentów oraz minimalizacja ryzyka powikłań. Terapia astmy obejmuje stosowanie odpowiednich leków oraz wprowadzenie zmian w stylu życia. 

Leki na astmę

Leki stosowane w leczeniu astmy dzielą się na dwie główne grupy: leki długoterminowe i leki doraźne, można wśród nich wymienić:

• Glukokortykosteroidy wziewne są podstawowymi lekami przeciwzapalnymi w leczeniu astmy. Przykłady to flutikazon, budesonid, mometazon. Stosowane codziennie pomagają w kontrolowaniu stanu zapalnego dróg oddechowych i zapobiegają objawom astmy.
• Leki antyleukotrienowe blokują działanie leukotrienów, substancji chemicznych wywołujących zapalenie i skurcz oskrzeli. Przykłady to montelukast i zafirlukast.
• Długodziałające beta-agonisty rozszerzają drogi oddechowe i są stosowane w połączeniu z glukokortykosteroidami. Przykłady to salmeterol i formoterol.
• Inhibitory receptorów dla IgE – używane w ciężkiej astmie alergicznej w celu zmniejszenia reakcji na alergeny. Przykład to omalizumab.
• Szybko działające beta-agonisty – służą do szybkiego łagodzenia objawów astmy, takich jak duszność. Przykłady to salbutamol i terbutalina.
• Krótkodziałające leki przeciwzapalne – stosowane w nagłych przypadkach zaostrzeń, takie jak prednizolon (kortykosteroid doustny).
• Leki przeciwcholinergiczne – rozszerzają drogi oddechowe i mogą być stosowane w połączeniu z beta-agonistami. Przykład to ipratropium bromek.

Prowadzenie dziennika objawów astmy i stosowania leków pozwala śledzić zmiany w stanie zdrowia i dostosować leczenie. Jeśli astma jest powiązana z alergiami, stosowanie leków przeciwhistaminowych i unikanie kontaktu z alergenami może pomóc w kontrolowaniu objawów.

Plan leczenia astmy powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Powinien obejmować codzienne stosowanie leków, zalecenia dotyczące monitorowania objawów i działań w przypadku zaostrzeń.

Astma może wpływać na jakość życia i zdrowie psychiczne. Wsparcie emocjonalne i psychologiczne może pomóc w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami związanymi z chorobą.

Skuteczne leczenie astmy wymaga holistycznego podejścia, które uwzględnia zarówno farmakoterapię, jak i zmiany w stylu życia oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia. Współpraca z lekarzem online i przestrzeganie planu leczenia są kluczowe dla długoterminowego sukcesu w zarządzaniu astmą.